Ryzyko kredytowe

Ryzyko kredytowe jest to ryzyko, na jakie narażona jest Grupa z tytułu zawarcia transakcji kredytowych, skutkujące możliwością nie odzyskania udzielonych kwot, utratą dochodu lub poniesieniem straty finansowej. Jest ono wypadkową z obszaru opracowania i wprowadzenia produktu kredytowego, procesu kredytowania, a z drugiej strony działań ograniczających możliwość poniesienia strat. W ramach ryzyka kredytowego Grupa uwzględnia zarówno ryzyko kontrahenta, jak również ryzyko rozliczenia i dostawy.

Ustalając bieżącą politykę zarządzania ryzykiem kredytowym, Grupa ma przede wszystkim na względzie utrzymanie ustalonego w strategii poziomu apetytu na ryzyko mierzonego wskaźnikiem NPL, NPL cover oraz poziomem krzywej vintage, a dodatkowo od stycznia 2018 roku wskaźnikiem PD dla nowej produkcji kredytów gotówkowych. Inne istotne czynniki brane pod uwagę to utrzymanie właściwego poziomu kapitału, przestrzeganie stosowanych przez Grupę limitów dotyczących działalności kredytowej, analiza mocnych i słabych stron działalności kredytowej Grupy oraz przewidywane możliwości i zagrożeń dla jego dalszego rozwoju. Polityka Grupy w zakresie akceptowalnego poziomu ryzyka kredytowego uwzględnia również cykliczność procesów ekonomicznych oraz zmiany zachodzące w samym portfelu ekspozycji kredytowych.

Grupa kieruje się m.in. następującymi zasadami w procesie zarządzania ryzykiem kredytowym:

• analizuje ryzyko kredytowe pojedynczej ekspozycji kredytowej, portfela kredytowego i wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego,
• stosuje limity wewnętrzne i zewnętrzne wynikające odpowiednio z przyjętego apetytu na ryzyko w różnych obszarach portfela kredytowego oraz wynikające z Prawa bankowego i realizacji rekomendacji KNF,
• funkcje związane z bezpośrednią analizą wniosków, oceną ryzyka i podejmowaniem decyzji kredytowych są oddzielone od funkcji związanych z pozyskiwaniem klientów (sprzedażą produktów bankowych),
• podstawowym kryterium zawierania transakcji kredytowych jest posiadanie zdolności i wiarygodności kredytowej przez klienta,
• podejmowanie decyzji kredytowych w Banku odbywa się zgodnie z trybem i kompetencjami określonymi w przepisach wewnętrznych dotyczących oceny ryzyka kredytowego i podejmowania decyzji kredytowych,
• każda transakcja kredytowa od momentu zawarcia do pełnego rozliczenia jest monitorowana w zakresie wykorzystania kredytu, terminowości spłat, prawnych zabezpieczeń kredytu, powiązań kapitałowo-organizacyjnych dłużnika, a w przypadku klientów instytucjonalnych również pod względem bieżącej sytuacji ekonomiczno-finansowej,
• okresowo monitorowane są zmiany zachodzące na rynku nieruchomości oraz założenia i ramy prawno-ekonomiczne dokonywanych ocen wartości nieruchomości przyjmowanych jako zabezpieczenia ekspozycji kredytowych,
• okresowej ocenie podlega sytuacja ekonomiczno-finansowa poszczególnych zakładów ubezpieczeń dostarczających zabezpieczenia kredytów oraz monitorowane jest dostarczanie i opłacanie przez klientów polis ubezpieczeniowych oraz cesji praw z tych polis na rzecz Banku.

Zarządzanie ryzykiem kredytowym odbywa się w Grupie na podstawie pisemnych przepisów wewnętrznych, które określają metody identyfikacji, pomiaru, monitorowania, limitowania oraz raportowania ryzyka kredytowego. W regulacjach określony jest zakres zadań i kompetencji poszczególnych jednostek Grupy uczestniczących w procesie zarządzania ryzykiem kredytowym.

W celu wyznaczenia poziomu ryzyka kredytowego Bank wykorzystuje między innymi następujące metody jego pomiaru:

• prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia powodującego stratę (PD),
• stopy odzysków (RR),
• strata w wyniku zdarzenia powodującego stratę (LGD),
• okres identyfikacji straty (LIP),
• udział i strukturę kredytów z utratą wartości (NPL),
• wskaźnik pokrycia kredytów z utratą wartości odpisami aktualizującymi (NPL coverage),
• miary efektywności modeli scoringowych (m.in. Gini, PSI ratio),
• koszt ryzyka.

Grupa przeprowadza cykliczne przeglądy realizacji przyjętej polityki zarządzania ryzykiem kredytowym. Przeglądowi i modyfikacji podlegają przede wszystkim:

• przepisy wewnętrzne dotyczące oceny i monitorowania ryzyka kredytowego klienta oraz weryfikacji wartości prawnych zabezpieczeń - dostosowywane są one do zmieniających się warunków rynkowych, specyfiki działalności typów (grup) klientów, przedmiotu kredytowania oraz minimalnych wymogów stosowania obligatoryjnych form prawnych zabezpieczeń,
• wewnętrzny system limitowania działalności kredytowej oraz ustalania kompetencji decyzyjnych odnośnie podejmowania decyzji kredytowych,
• maksymalne poziomy wskaźników wykorzystywanych przy ocenie ryzyka kredytowego oraz akceptowane formy wkładu własnego dla detalicznych kredytów mieszkaniowych,
• system identyfikacji, oceny i raportowania ryzyka kredytowego Komitetom Kredytowym, Zarządowi Banku i Radzie Nadzorczej Banku,
• modele scoringowe oraz narzędzia informatyczne wykorzystywane w procesie zarządzania ryzykiem kredytowym.

System raportowania w Banku składa się między innymi z następujących elementów:

• raportowania o poziomie ryzyka kredytowego, w tym analiz vintage, informacji o wykorzystaniu limitów oraz jakości i skuteczności procesów kredytowych,
• raportów z przeprowadzonych testów warunków skrajnych, przeglądu limitów oraz analiz backtestów dla odpisów aktualizacyjnych,
• analiz rynku nieruchomości oraz badania aktualnej wartości zabezpieczeń ekspozycji kredytowych,
• przeglądu realizacji zasad polityki ryzyka kredytowego.

Bank przygotowuje następujące cykliczne raporty dotyczące ekspozycji na ryzyko kredytowe:

• raport miesięczny dla Zarządu Banku i Komitetu Kredytowego Banku,
• raport kwartalny dla Rady Nadzorczej i Zarządu Banku.

Jakość portfela

Na koniec grudnia 2017 roku, udział ekspozycji z rozpoznaną utratą wartości w portfelu kredytowym ogółem wyniósł 10,9% i był o 2,0 p.p. wyższy niż na koniec 2016 roku, co wynikało z jednej strony z rozpoznania większej wartości kredytów z rozpoznaną utratą wartości, a z drugiej strony ze zmniejszenia wartości bilansowej brutto kredytów i pożyczek. Na wzrost wartości portfela z utratą wartości największy wpływ miała koncentracja działalności Banku na rynku kredytów konsumpcyjnych dla osób fizycznych, które generują podwyższone ryzyko kredytowe przy zakładanej wysokiej rentowności. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na znacznie wyższy niż pierwotnie zakładano profil ryzyka portfela kredytów gotówkowych i ratalnych z lat 2013 –2016.

W związku z powyższym na koniec grudnia 2017 roku wartość kredytów z rozpoznaną utratą wartości była wyższa o 75,3 mln zł w porównaniu z końcem 2016 roku. Cały ten wzrost przypada na kredyty dla osób fizycznych, w segmencie klientów instytucjonalnych odnotowano bowiem spadek wartości należności z utratą wartości.  Należy zwrócić uwagę, że w 2017 roku portfel kredytów restrukturyzowanych z utratą wartości dla osób fizycznych zwiększył się ponad dwukrotnie, co jest zgodne z aktualną polityką Banku zakładającą większy nacisk na działania restrukturyzacyjne, które dają szanse późniejszego powrotu kredytu do zdrowego portfela w przypadku spełnienia warunków kwarantanny.

Poniżej zaprezentowano wartości wskaźnika NPL w podziale na grupy produktowe:

Wartości wskaźnika NPL dla kredytów i pożyczek (w %)

W związku z identyfikacją podwyższonego profilu ryzyka portfela kredytów gotówkowych i ratalnych Bank podjął szereg działań mających na celu jego ograniczenie. Efekty tych działań zostały zaprezentowane na poniższym wykresie, na którym przedstawiono wartość salda transakcji udzielonego w poszczególnych kwartałach oraz poszczególne wskaźniki ryzyka, które definiowane są jako:

• 2M ponad 30- udział (wartościowy) kredytów przeterminowanych o ponad 30 dni po dwóch miesiącach od udzielenia kredytu,
• 6M ponad 60- udział (wartościowy) kredytów przeterminowanych o ponad 60 dni po sześciu miesiącach od udzielenia kredytu,
• 12M default, udział (wartościowy) kredytów z utratą wartości po 12 miesiącach od udzielania kredytu,
• 24M default, udział (wartościowy) kredytów z utratą wartości po 24 miesiącach od udzielania kredytu,
• PD (ang. probability of default) średnie (ważone saldem) prawdopodobieństwo wejścia kredytu w stan niewykonania zobowiązania w ciągu 12 miesięcy od udzielenia kredytu.

Zauważalny jest wyraźny spadek PD i wskaźników ryzyka już od początku 2017 roku. Poziomy te uległy dalszemu obniżeniu w II i III kwartale 2017 roku, kiedy to Bank istotnie uszczelnił politykę kredytową w nowym procesie udzielania kredytów gotówkowych.

Jednocześnie w 2017 roku wyhamowaniu uległa również dynamika wejść (saldo migrującego kapitału) do portfela NPL dla populacji kredytów udzielonych w latach 2013-2016. Na poniższym wykresie zaprezentowano kwartalne wejścia do portfela NPL w podziale na lata udzielenia kredytów.

Wejścia w NPL (mln zł) w podziale na lata udzielania kredytów

Odpisy z tytułu utraty wartości

Na koniec grudnia 2017 roku wartość bilansowa odpisów aktualizacyjnych dla portfela kredytowego Banku wyniosła 389,1 mln zł i była wyższa o 22,4% w porównaniu z końcem 2016 roku, głównie ze względu na wzrost odpisów dla kredytów gotówkowych i ratalnych, który wynika z pogarszającej się jakości tego portfela (przede wszystkim populacje udzielone w latach 2013-2016). Widoczne jest jednak zahamowanie dynamiki wzrostu salda odpisów w porównaniu z rokiem 2016, gdzie wyniosła ona 38%.

Odpisy z tytułu utraty dla udzielonych kredytów i pożyczek (w mln zł)

Na koniec grudnia 2017 roku wskaźnik pokrycia kredytów z utratą wartości odpisami (ang. coverage ratio) wyniósł 69,3% i był wyższy o 3,9 p.p. w porównaniu ze stanem na koniec grudnia 2016 roku. Przy czym, wartość wskaźnika dla kredytów dla osób fizycznych wyniosła 70,9%, a dla kredytów instytucjonalnych 58,6%.

W kalkulacji odpisów uwzględniono odpis IBNR.

Grupa ogółem

Osoby fizyczne

Klienci instytucjonalni