Słownik użytych terminów społecznych

C

Compliance
Taka organizacja przedsiębiorstwa, poprzez stworzenie odpowiedniej struktury i stosowanie środków compliance, która zredukuje do możliwego minimum ryzyko wystąpienia w przedsiębiorstwie wszelkich nieprawidłowości, które mogłyby powstać wskutek działania przynależnych do niego osób lub partnerów handlowych, a polegające na złamaniu obowiązujących regulacji prawnych i ogólnych zasad prawa, regulacji dobrowolnie przyjętych przez przedsiębiorstwo lub na działaniu niezgodnym z ogólnie przyjętymi standardami etyczno-moralnymi danego środowiska. (B. Makowicz, Compliance w przedsiębiorstwie).

D

Darowizna
Forma umowy, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swego majątku. Darowizna może być dokonana zarówno przez osoby fizyczne jak i osoby prawne. Przedmiotem darowizny mogą być nieruchomości i ruchomości, pieniądze, a także prawa majątkowe, nie może być zaś bezpłatne świadczenie usług.

Dialog społeczny
Wymiana informacji i prezentacja stanowisk, dotyczących problemów i zagadnień społecznych, pomiędzy stronami, którymi mogą być instytucje publiczne, przedsiębiorcy i organizacje pozarządowe. Jest formą reprezentacji interesów poszczególnych stron. Źródłem jego powodzenia jest rzetelna informacja między stronami oraz współdziałanie.

Dyskryminacja
Traktowanie lub efekt traktowania ludzi w sposób nierówny poprzez nałożenie na nich nierównego obciążenia lub odmowy świadczeń zamiast traktowania wszystkich sprawiedliwie na podstawie ich indywidualnych osiągnięć. Dyskryminacja może również oznaczać molestowanie zdefiniowane jako szereg komentarzy lub działań negatywnie odbieranych przez otoczenie lub, jak można teoretycznie założyć, przez osobę będącą ich obiektem.

E

Etyka biznesu
Dziedzina, która zajmuje się uwzględnianiem aspektu moralnego w działalności biznesowej, czyli stosowaniem rozwiązań godzących wymogi moralne z interesem strategicznym firmy. Etyka biznesu określa etyczne standardy zachowań, normy, wartości i sposoby postępowania w przedsiębiorstwie.

F

Formalne mechanizmy skargowe
Systemy składające się z określonych procedur, ról i reguł służące do metodycznej obsługi procesu zgłaszania i rozpatrywania skarg oraz rozwiązywania sporów mogących dotyczyć np. zobowiązań umownych firmy, jakości usług lub produktów, zasad dobrego współistnienia przedsiębiorstwa i społeczności, w której ono działa. Formalne mechanizmy skargowe powinny być zgodne z prawem, dostępne, przewidywalne, sprawiedliwe, stosowne do posiadanych praw, przejrzyste i klarowne oraz oparte na dialogu i mediacji.

G

Grupa defaworyzowana
Populacja, która ze względu na swoją liczebność w danym społeczeństwie, ma mniejsze możliwości wyrażenia swoich potrzeb oraz opinii na tematy ekonomiczne, społeczne lub polityczne. Specyficzne grupy objęte tą definicją nie są jednakowe dla każdej organizacji. Organizacja identyfikuje takie grupy na podstawie kontekstu prowadzenia działalności.

Grupy szczególnie wrażliwe
Grupa osób charakteryzująca się pewnymi uwarunkowaniami lub cechami fizycznymi, społecznymi, politycznymi lub ekonomicznymi, które powodują, że jest ona bardziej narażona na obarczenie ciężarem lub zachodzi ryzyko, że zostanie obarczona nieproporcjonalnie dużym ciężarem oddziaływania działalności organizacji na społeczeństwo, gospodarkę lub środowisko. Grupy szczególnie wrażliwe to np. dzieci i młodzież, osoby starsze, niepełnosprawne, byli kombatanci, osoby internowane, uchodźcy lub powracający do kraju uchodźcy, gospodarstwa domowe zamieszkane przez osobę zarażoną wirusem HIV, mniejszości etniczne. Podstawy szczególnej wrażliwości grupy oraz reakcji na oddziaływanie różnią się pomiędzy płciami.

I

Interesariusz
Osoba lub podmiot zainteresowany działalnością firmy i ponoszący różnego typu ryzyko związane z jej funkcjonowaniem oraz te osoby bądź podmioty, na które firma wywiera poprzez swoją działalność wpływ. Polski odpowiednik angielskiego terminu stakeholder (stake=stawka). W przeciwieństwie do akcjonariusza (ang. shareholder) zainteresowanego przede wszystkim zyskiem z działalności spółki, interesariusze to grupa o wiele szersza obejmująca m.in. pracowników, klientów, kredytodawców, dostawców, administrację rządową, a w szerszym kontekście społeczeństwo lokalne, środowisko naturalne, opinię publiczną. Termin wprowadzony przez Stanford Research Institute w 1963 r.

K

Kodeks etyczny / kodeks etyki / kodeks postępowania
Zbiór norm i zasad postępowania obowiązujących w organizacji w oparciu o przyjęte wartości i zagadnienia uznane przez pracowników jako ważne do uregulowania. Kodeks etyczny w działalności gospodarczej, oprócz ogólnych wskazań mówiących o rzetelności i uczciwości wymaganych w działalności gospodarczej i o podejmowaniu czynności sprzyjających rozwojowi
społecznemu i niesprzecznych z normami moralnymi oraz obyczajami zbiorowości, wskazuje na konkretne „zachowania” organizacji.

Konflikt interesów
Ma miejsce, gdy człowiek (lub organizacja) zobowiązany jest do podwójnej lojalności, czyli gdy jego interes (własny lub podmiotu, wobec którego ma zobowiązania) jest lub może być nie do pogodzenia z interesem innego podmiotu, wobec którego także powinien być lojalny. Interes może mieć charakter finansowy lub pozafinansowy. Człowiek może znaleźć się w sytuacji konfliktu interesów na skutek zewnętrznych okoliczności lub w wyniku własnych działań. Pewne sytuacje konfliktu interesów są regulowane przez prawo lub samoregulacje, znaczna część pozostaje nieuregulowanych.

Korupcja
Korupcja oznacza „nadużycie stanowiska publicznego w celu uzyskania prywatnych korzyści” (wg Business Principles for Countering Bribery, Transparency International, 2011 r.), a dopuścić się jej może osoba lub organizacja. W niniejszych Wytycznych Transparency Int. korupcja oznacza między innymi praktyki takie jak przyjmowanie korzyści majątkowych, płatności przyśpieszające tok sprawy, oszustwa, wymuszenia, zmowy oraz pranie pieniędzy. Ponadto termin ten stosuje się również do oferowania lub przyjmowania dowolnego rodzaju prezentów, pożyczek, opłat, nagród lub innych korzyści osobie lub od osoby jako zachęty do zrobienia czegoś nieuczciwego, niezgodnego z prawem lub naruszającego wiarę w etyczne prowadzenie działalności gospodarczej przez dany podmiot. Korupcja może uwzględniać świadczenia pieniężne lub rzeczowe, takie jak towary, prezenty i wakacje lub szczególne usługi osobiste świadczone w celu uzyskania niewłaściwej korzyści lub które mogą skutkować moralną presją do wyświadczenia takiej korzyści.

Kultura organizacyjna
Zespół norm, wartości, wzorów zachowań, postaw i założeń oraz symboli, które determinują sposób myślenia i działania w danej firmie oraz określają standardy komunikacji i postępowania.

M

Mechanizmy zgłaszania przypadków nieetycznego lub bezprawnego zachowania
Systemy i procesy, w ramach których jednostka lub organizacja może złożyć zażalenie dotyczące bezprawnych, niezgodnych z procedurami, niebezpiecznych lub nieetycznych praktyk powiązanych z działalnością organizacji. Jednostką taką może być członek organu zarządzającego organizacją, pracownik, partner biznesowy lub inny interesariusz.

Misja firmy
Zestaw trwałych dążeń i celów firmy. Zawiera ona wartości wyznawane przez zarząd firmy i jest podstawową wytyczną jej działań. Misja firmy określa jej tożsamość oraz kulturę organizacyjną.

Mobbing
Działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Nie wystarczą subiektywne odczucia ofiary mobbingu, wystąpienie ww. przesłanek musi być obiektywnie stwierdzone.

N

Nadużycie
Celowe działanie lub zaniechanie działania, stanowiące złamanie przepisów prawa lub regulacji wewnętrznych obowiązujących w danej organizacji, w wyniku którego dopuszczająca się go osoba odnosi nieuprawnione korzyści lub którego rezultatem są nieuzasadnione straty ponoszone przez firmę. Korzyści te mogą mieć charakter finansowy lub materialny, ale także niematerialny, związany z uzyskaniem dostępu do informacji lub specjalnego statusu. Sprawca nadużycia spełnia trzy warunki: odczuwa presję, widzi okazję do popełnienia nadużycia, a jednocześnie jest w stanie racjonalnie wytłumaczyć przed samym sobą swoje postępowanie. Za nadużycie uważamy np. wszelkie formy zachowań korupcyjnych.

Naruszenie norm i standardów organizacji
Złamanie pewnych przyjętych (spisanych lub nie) podstaw wspólnej egzystencji osób w organizacji, których celem jest zapewnienie ochrony przed złymi praktykami i upowszechnianie postaw opartych na wartościach ważnych dla danej społeczności. Do takich zachowań można zaliczyć, np. posługiwanie się kłamstwem, oszukiwanie, osiągniecie korzyści w sposób nieuczciwy, dyskryminowanie słabszych. Naruszenie przyjętych norm i standardów może wywołać krytykę lub potępienie ze strony współpracowników, ale także może powodować skutki prawne.

Naruszenie prywatności klienta
Wszelkie odstępstwa od obowiązujących przepisów prawa i (ogólnie przyjętych) norm dotyczących ochrony prywatności klienta. Prawo klienta do prywatności oraz ochrony własnej osoby uwzględnia takie kwestie jak ochrona danych osobowych, wykorzystanie informacji/danych tylko do pierwotnie zamierzonego celu (chyba że zostanie oddzielnie uzgodnione inaczej), obowiązek przestrzegania poufności danych oraz ochrona przed niewłaściwym wykorzystaniem lub kradzieżą.

O

Organizacja pozarządowa
Dobrowolna organizacja, działająca niezależnie od struktur państwowych i politycznych, której funkcjonowanie nie jest nastawione na zysk. Działa ona na rzecz spraw społecznych i dobra publicznego. Jej działalność w dużej mierze opiera się na wolontariacie (ang. non-governmental organization, NGO).

P

Praca przymusowa lub obowiązkowa
Wszelka praca lub usługi wymagane od jakiejś osoby pod groźbą jakiejkolwiek kary i do których dana osoba nie zgłosiła się dobrowolnie (Konwencja nr 29 MOP dotycząca pracy przymusowej lub obowiązkowej). Najbardziej ekstremalnymi przypadkami jest praca niewolnicza i przymusowe odpracowanie pożyczki, jednak długi są również wykorzystywane jako środek utrzymania pracowników w stanie pracy przymusowej. Przykłady pracy przymusowej: zatrzymanie dokumentów tożsamości; wymaganie wpłaty obowiązkowego depozytu; zmuszanie pracowników pod groźbą zwolnienia do pracy w nadgodzinach, jeśli wcześniej nie wyrazili na to zgody.

Praktyki monopolistyczne
Działania organizacji, które mogą skutkować zmową w celu wzniesienia barier dla podmiotów próbujących wejść do branży, nieuczciwe praktyki biznesowe, nadużywanie pozycji na rynku, kartele, fuzje antykonkurencyjne, ustalanie cen i inne działania o charakterze zmowy mające na celu ograniczenie wolnej konkurencji.

Program zaangażowania społecznego
Zaplanowane działania mające na celu rozwiązanie lub przeciwdziałanie określonemu problemowi społecznemu. Może być realizowany wspólnie bądź niezależnie przez instytucje publiczne, biznes i organizacje społeczne.

R

Raport społeczny
Raport wydawany przez firmę przedstawiający w sposób całościowy strategię firmy i jej politykę społeczną. Uwzględnia on aspekty ekonomiczne, społeczne oraz środowiskowe w działalności firmy.

S

Społeczna odpowiedzialność biznesu
Koncepcja zarządzania zakładająca odpowiedzialność organizacji za wpływ podejmowanych przez nią decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko, poprzez przejrzyste i etyczne postępowanie, które przyczynia się do zrównoważonego rozwoju. Zakłada dbałość o zasady etyczne, prawa pracowników, prawa człowieka, otoczenie społeczne i środowisko naturalne. Przyjmuje się, że społeczna odpowiedzialność biznesu powinna być, obok ekonomicznych dążeń firmy, integralną częścią polityki przedsiębiorstwa (ang. Corporate Social Responsibility, CSR).

Społeczność lokalna
Zbiorowość ludzi mieszkająca na danym terenie, połączona więzią społeczną, wspólną tradycją oraz kulturą. Społeczność lokalną tworzą mieszkańcy wsi, miasta, dzielnicy lub gminy.

Sponsoring
Wzajemne zobowiązanie dwóch stron, sponsora i sponsorowanego. Sponsor przekazuje środki finansowe, materialne lub usługi sponsorowanemu, w zamian za świadczenia promocyjne ze strony sponsorowanego. Sponsoring jest działaniem planowanym i świadomym, służącym kreowaniu pozytywnego wizerunku firmy. Często jest też częścią długookresowej strategii marketingowej firmy.

Z

Zachowania antykonkurencyjne
Działania podejmowane przez organizację lub jej pracowników, które mogą skutkować zmową z potencjalnymi konkurentami w celu ustalenia cen, manipulowania przetargami, wprowadzania ograniczeń rynkowych lub wydajnościowych, podziału terytorialnego lub przypisywania klientów, dostawców, obszarów geograficznych i linii produkcyjnych celem ograniczenia wolnej konkurencji na rynku.

Zrównoważony rozwój
Droga rozwoju społeczno-gospodarczego zharmonizowanego ze środowiskiem naturalnym. Idea zrównoważonego rozwoju zakłada umiejętne korzystanie z zasobów (społecznych, ludzkich lub zasobów ziemi) tak, aby mogły być one również wykorzystywane w przyszłości (ang. sustainable development).

Źródłem większości terminów są Wytyczne raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju Global Reporting Initative.